"Is de zorg onze zorg?" - In Debat Bij VGZ op 27 september 2023

Burgerkracht in netwerken

Hedda van Lieshout, oprichter van de Eigen Kracht Centrale, trapt de avond af: “Vaak denken mensen niemand in hun omgeving te hebben die hen kan helpen, maar als je door andere vragen te stellen achterhaalt wie belangrijk voor ze zijn, blijkt dat gemiddeld 11 mensen in ieders netwerk te vinden zijn voor hulp.” De Eigen Kracht Centrale ontlast de zorg, doordat substitutie plaatsvindt: er wordt minder zorg gevraagd doordat er hulp wordt geboden uit het eigen netwerk. “Het werkt omdat de mensen eigen regie houden over hun zorg en hulp wordt geboden op onderdelen die zij belangrijk vinden.”

"Ook in de vergrijzing zit kracht verborgen”, vult Tineke Abma, directeur van Leyden Academy en hoogleraar ouderenparticipatie aan, als ze spreekt over de zilveren generatie. “Vergrijzing is een onderwerp waar vaak als last over wordt gesproken, terwijl dit juist de generatie is waar heel veel activiteit zit. Deze generatie is van groot belang voor de samenleving. Het doembeeld dat heerst doet geen recht aan de werkelijkheid. Al blijft het een feit dat de afstemming van professionals op de vraag in de zorg lastig te matchen is.”

Zorg voor elkaar

In het dorp Austerlitz is gekozen voor afstemmen van de zorg op de wensen van de dorpsbewoners. Jan Smelik, landelijk coördinator Nederland Zorgt voor Elkaar, heeft bijgedragen aan het opzetten van een eigen verzorgingstehuis. “Het moet niet zo zijn dat mensen het dorp moeten verlaten als zij naar het verpleeghuis gaan. De centrale gedachte was eenvoudig: in Austerlitz moet er voor iedereen en op elke leeftijd zorg mogelijk zijn. Dat hebben we gerealiseerd.” 

Uit deze pleidooien blijkt dat burgerkracht komt vanuit de bereidwilligheid van mensen om te helpen. Een deelnemer uit de zaal gaf aan dat burgerkracht draait om liefde en dat dat ontbreekt in de systeemwereld van de zorg. Burgerkracht doe je samen, hierbij moet de formele en de informele zorg elkaar niet tegenwerken. De kracht zit in de verbinding en het vertrouwen in elkaar. Op de oproep van een wijkverpleegkundige om in gesprek te gaan over verbeterideeën werd dan ook positief gereageerd. 

Innovatiekracht in de zorg

In het tweede deel van het debat stond innovatiekracht en het anders organiseren van de zorg centraal. “We moeten niet optimaliseren, maar transformeren. Door alle segmenten van de maatschappij, van de werkvloer tot de top", stelt Jos Adriaans, lid van de raad van bestuur van Thebe, en lid van het Netwerk Zinnige Zorg. “Veel veranderingen zijn ontstaan uit schaarste, maar ze komen vooral voort vanuit het idee dat we zorg willen leveren die nodig is, als het niet anders kan. Daarom voeren we bij Thebe verpleegkundig adviesgesprekken, om te bepalen of de persoon in kwestie daadwerkelijk zorg nodig heeft. Als het gaat om oogdruppelen of het aantrekken van steunkousen, kiezen we ervoor om dit zelfstandig uit te laten voeren. Zo kan de zorgmedewerker de tijd besteden waar wel zorg noodzakelijk is.”

Investeren in gezondheid

Dat niet alle zorg om zorg draait, bevestigt ook Lian Tjon Soei Len, anesthesioloog en Leefstijlprofessional van het jaar. “Veel veranderingen in de zorg gaan over het niet leveren van zorg. Het gaat in de basis om anders denken, over investeren in gezondheid in plaats van in ziekte. Het systeem zijn wij allemaal, dus wij kunnen het ook veranderen.”

Puck Bouter en Jikke Bosveld zijn studenten geneeskunde / health en maken deel uit van de Denktank Gezond Verstand. Ze zijn betrokken bij de zorgproblematiek en kijken hoopvol naar de toekomst. Met een jonge frisse blik laat de Denktank studenten meedenken over hun toekomstige wereld.

Op de centrale vraag hoe de zorg kan helpen bij te dragen aan de zorg van de toekomst, wordt vaak opgemerkt dat vertrouwen helpt. Lian voegt toe: “Door elkaar te leren kennen kom je erachter dat we allemaal hetzelfde doel nastreven, zorgverlener en zorgverzekeraar. Maar het zou helpen als op alle vlakken meer lef en leiderschap getoond zou worden om dingen op te rekken in het systeem.”

De zorg en VGZ

Ook bij VGZ is er ruimte voor innovatie, legt Marjo Vissers, CEO van Coöperatie VGZ, uit: “Mensen van VGZ zijn al aanwezig binnen bedrijven, denken mee om uit te vinden wat werkt en wat niet. We moeten leren van wat goed gaat en werken aan wat niet goed gaat. En dingen die lukken kunnen we elders groter maken.”

Marjo stond vervolgens stil bij de vraag of er genoeg naar de lange termijn wordt gekeken. “Soms moet je gewoon beginnen en merken wat werkt. En tegelijkertijd moet je de focus op de lange termijn niet verliezen. Als je begint en het werkt niet, heb je ook iets uitgevonden.”

Een conclusie van de avond was dat er veel kracht in de maatschappij verborgen zit. Zoals het potentieel in de zilveren generatie dat te benutten. Maar ook de kracht die in netwerken zit, in de eigen omgeving die gevonden kan worden door te vragen wat mensen zelf graag zouden willen doen. Luister naar wat mensen willen en faciliteer dat ze eigenaar van hun zorg kunnen blijven.