Stevig debat: 'Inhaalrace naar duurzame zorg is nodig'

Zorgprofessionals, bestuurders, innovatiemanagers en verzekerden spraken over de vraag of het realistisch is om de zorg duurzaam groener te maken. En wat daarbij de belangrijkste succesfactoren zijn. Bertine Lahuis (voorzitter Raad van Bestuur van het Radboudumc), Frido Kraanen (lid Raad van Bestuur bij Omring) en Niels Hagenaars van Gupta Strategists en mede-auteur van het rapport ‘De inhaalrace naar duurzame zorg’ deelden hun ervaringen met de aanwezigen. 

Duurzaamheid en gezondheid

Iedereen was het erover eens dat duurzaamheid niet los te koppelen is van onze gezondheid. Wateroverlast, hittestress en afvalbergen leiden tot gezondheidsproblemen. En ook zorgmedewerkers zelf vinden duurzaam gedrag steeds belangrijker en vragen ook om maatregelen. Zo bouwt Omring op Texel aan het groenste verpleegtehuis van Nederland en zet Radboudumc de luchtverversing uit in OK’s als ze niet gebruikt worden.

De zorg is zelf ook een grote vervuiler. De branche is verantwoordelijk voor 7% van de CO2-uitstoot. Maar ook het gebruiken van zorg is vervuilend. Het is bijvoorbeeld de vraag of alle consulten wel fysiek moeten. Corona heeft geleerd dat veel afspraken ook wel digitaal kunnen. En dat scheelt vervuilende autoritjes naar het ziekenhuis. En verschillende thuiszorgorganisaties hebben elektrische fietsen waarmee hun medewerkers langs cliënten gaan, als vervanger voor auto’s.

Hindernissen

Volgens Niels Hagenaars willen veel organisaties wel verduurzamen, maar gaat het allemaal niet zo snel. Vaak liggen praktische problemen hier aan ten grondslag. Zo is er eigenlijk altijd wel een urgenter probleem dan duurzaamheid dat de aandacht vraagt. Of komt ‘doorpakken’ in gedrang omdat verduurzamen vraagt om samenwerking en over de schotten heen kijken. Meerdere deelnemers gaven voorbeelden van wetten en regels die een snelle verandering in de weg staan.

Een goed voorbeeld hiervan zijn de eisen die aan producten worden gesteld. Tegenwoordig zijn er bijna alleen maar wegwerpartikelen in de zorg. Met als gevolg dat een gemiddelde operatie 27 kilo aan afval oplevert. Door de strenge wet- en regelgeving op het gebied van bijvoorbeeld hygiëne mag er niets hergebruikt worden, terwijl er verschillende producten zijn die na goede sterilisatie bijvoorbeeld nog prima opnieuw te gebruiken zijn.

Begin klein

De deelnemers aan ‘In de debat bij VGZ’ zijn het erover eens dat de wet- en regelgeving aangepast moet worden. Dat duurt alleen lang. Vandaar dat Marjo Vissers (CEO Coöperatie VGZ) met de oproep kwam om toch vooral te beginnen. En zo te leren. Met kleine stapjes de dingen veranderen die iedereen al onlogisch vindt en niet te wachten tot regels zijn aangepast. ‘We moeten overschakelen van de goede-ideeën-fase naar het implementeren van de ideeën. Begin in de eigen organisatie en creëer een sfeer dat medewerkers zelf nadenken of iets nodig is. Een zorgverzekeraar kan hierin een rol in kan spelen door goede voorbeelden te belonen en te stimuleren en door in haar inkoopbeleid hardere eisen te stellen op het gebied van duurzaamheid,’ aldus Vissers.

Verkeerde prikkels

Naast hindernissen door wetten en regels, geeft ook ons zorgsysteem verkeerde prikkels aan zorgaanbieders die willen vernieuwen en verduurzamen. Ze krijgen immers betaald per geleverde dienst of product, en niet om iets niet of duurzamer te doen. Interessante vragen kwamen aan de orde tijdens het debat over hoe we mensen, patiënten maar ook zorgverleners, kunnen belonen als ze het goede doen. Hoe kunnen zorgverzekeraars passende prikkels geven? Ook in het kader van het betaalbaar houden van zorg. Wat is een goed contractmodel met aandacht voor duurzaamheid? En hoe kunnen we mensen helpen bij het kiezen van passende zorg of ondersteuning?
< /p>

Ook een rol voor consumenten

Naast zorgaanbieders en zorgverzekeraars is er ook een rol voor patiënten en burgers. ‘Want niet alles wat kan, moeten we ook doen.’, zei Bertine Lahuis. Hoe gaan we met zijn allen consuminderen van zorg? Volgens de Frido Kraanen ligt het ook aan hoe we dingen framen. Als we de eigen regie en vrijheid meer benadrukken in plaats van dat iemand het zelf maar moet regelen, dan hebben we al veel gewonnen. Gelukkig wordt de gemiddelde Nederlander zich steeds bewuster van dat we duurzamer moeten leven. Maar alleen met intrinsieke motivatie komen we er niet. We moeten samenwerking en ontwikkeling afdwingen. Een suggestie is om goede keuzes meer inzichtelijk te maken. Zodat de ‘echte’ prijs duidelijker wordt.

De grootste uitdaging is hoe we de juiste balans vinden tussen belonen en stimuleren en straffen. Wat werkt stimulerend en hoe kunnen we samen echt vaart maken in het duurzamer maken van de zorg? Hoewel alle deelnemers het eens zijn over het belang en de noodzaak ervan, kwam de zaal nog niet tot een heldere en eenduidige conclusie. De intentie en urgentie zijn inmiddels wel duidelijk bij de deelnemers.